Kako Kina tiho preuzima vođstvo u svetu veštačke inteligencije

U toku je globalno nadmetanje u veštačkoj inteligenciji, sa brzim usponom kineskih firmi, posebno DeepSeeka, u sektoru modela otvorenog koda. Ovaj porast, koji je kulminirao DeepSeekovim izdanjem, izazvao je značajnu volatilnost u akcijama američkih tehnoloških kompanija i signalizirao prebacivanje fokusa developera ka Istoku. Dok američki tehnološki giganti razvijaju vlasničke zaštićene sisteme, kineski konkurenti stiču prednost nudeći visoko efikasne modele otvorenog koda uz globalno najniže cene API interfejsa, što ubrzava usvajanje na tržištu. Zbog ove masovne ponude i niske cene, procenjuje se da je većina novih AI startapa izgrađena na kineskim rešenjima otvorenog koda. Američki odgovor se zbog toga fokusira na arhitektonsku novinu i potpunu transparentnost u modelima, umesto na puku veličinu i obim. Uspon jeftinijih, ponovo upotrebljivih otvorenih modela dovodi u pitanje velike troškove obrade podataka i remeti tradicionalne poslovne modele.

Kada se govori o vrhunskoj veštačkoj inteligenciji, uobičajena priča se vrti oko američkih tehnoloških giganata. Imena poput Googla, OpenAI-a i Meta Platforms dominiraju naslovima, stvarajući utisak da se celokupan AI univerzum okreće oko Silicijumske doline. Njihovi zatvoreni, komercijalni modeli, kao što su Gemini i GPT serija, često se smatraju neprikosnovenim liderima u ovoj oblasti.

Međutim, ispod površine ove dominantne priče, dešava se tektonski poremećaj. U dinamičnom i sve važnijem svetu open-source (otvorenog koda) veštačke inteligencije, centar moći se neprimetno premešta na Istok. Kineske kompanije ne samo da sustižu, već i preuzimaju vođstvo, menjajući pravila igre. Događaj koji najbolje simbolizuje ovu promenu postao je poznat kao "DeepSeek Moment", signalizirajući novu eru u globalnoj AI trci.

Kina više nije autsajder – postala je novi lider u AI open-source zajednici

Fundamentalna promena koja se dogodila jeste da kineski programeri sada predstavljaju većinu novih preuzimanja AI modela otvorenog koda. Ovaj preokret menja celokupan pejzaž, jer tamo gde idu programeri, slede inovacije i investicije. Ovaj trend nije samo statistička zanimljivost, već ključni pokazatelj buduće dominacije.

Ben Lorica, urednik biltena Gradient Flow, sažima veličinu ove promene:

"DeepSeek i njegovi kineski konkurenti više nisu autsajderi. Kineski programeri sada čine većinu novih preuzimanja otvorenih modela, a neki partneri u investicionim fondovima procenjuju da je otprilike 80% novih AI startapa koji im se predstavljaju izgrađeno na kineskim open-source platformama. Kako ulazimo u 2026. godinu, američki igrači zaostaju jer se pažnja programera preusmerila na Istok."

Ova "pažnja programera" (developer mindshare) je kritičan resurs. Ona predstavlja vodeći indikator tehnološke relevantnosti jer stvara moćne mrežne efekte, uspostavlja tehnologiju kao de facto standard i gradi dugoročnu konkurentsku prednost ugrađivanjem u sledeću generaciju aplikacija i talenata. A primarni pokretač ove promene u fokusu programera je klasična disruptivna sila: radikalna cenovna efikasnost.

Cenovna efikasnost je kineska supersila

Jedan od ključnih faktora koji pokreće ovaj uspon je superiorna efikasnost kineskih modela, koja direktno dovodi do drastično nižih cena. Omogućavanjem pristupa moćnoj veštačkoj inteligenciji po znatno nižim troškovima, kineske kompanije ruše barijere i ubrzavaju masovno usvajanje. Na primer, kompanija DeepSeek je nedavno snizila cene svog API-ja za 63%, što je potez koji remeti celo tržište.

Edison Lee, analitičar u kompaniji Jefferies, ističe poslovni uticaj ove strategije:

"Cene AI API-ja u Kini su najniže na svetu. ... Niske cene veštačke inteligencije u Kini mogle bi lakše podstaći razvoj aplikacija i usvajanje od strane korisnika. Čak i ako se kinesko zaključivanje (inference) oslanja na suboptimalne poluprovodnike, vidimo bolji potencijal za povrat investicija u kineskoj veštačkoj inteligenciji."

Ova izjava je ključna: ona sugeriše da uspeh Kine nije uslovljen posedovanjem apsolutno najboljeg hardvera. Njihova efikasnost u softveru i arhitekturi modela omogućava im da ostvare bolji povrat investicija čak i sa potencijalno ograničenim čipovima, što je krucijalna poenta u kontekstu globalne tehnološke trke i sankcija. Ova cenovna strategija, fokusirana na "inference" (proces korišćenja obučenog modela za pravljenje predikcija), direktno napada poslovne modele cloud giganata poput Amazona, Microsofta i Googla. Ovo efektivno komoditizuje AI zaključivanje, vršeći direktan pritisak na usluge računarstva sa visokim maržama koje su u srcu AI strategije ovih giganata.

Američka kontra-strategija se ne zasniva na veličini, već na transparentnosti

Suočene sa brzim napretkom Kine u domenu otvorenog koda, američke kompanije i institucije ne pokušavaju da se takmiče isključivo u pogledu broja modela ili sirove snage. Umesto toga, njihova kontra-strategija se fokusira na dva ključna diferencijatora: potpunu transparentnost i arhitektonsku inovativnost.

Strategija se zasniva na sledećim elementima:

• Potpuna transparentnost (Full-stack transparency): Pristup u kojem se ne objavljuje samo kod modela, već i kompletni podaci za obuku, metodologija i dnevnici treninga. Primeri ovog pristupa su Olmo 3 instituta AI2 (Allen Institute for AI) i Nemotron kompanije Nvidia.
• Arhitektonska inovativnost: Razvoj fundamentalno novih arhitektura modela umesto pukog povećavanja postojećih. Kompanije poput Arcee su primer ovog pristupa.

Kako Ben Lorica navodi, cilj je jasan:

"Američka kontra-strategija se oslanja na potpunu transparentnost... i na arhitektonsku inovativnost... sa ciljem da ponudi kvalitetnu alternativu sveprisutnosti kineskih modela sa otvorenim težinama."

Ova strategija privlači korporativne korisnike i istraživače kojima su prioritet poverenje, mogućnost revizije i sposobnost da izgrade visoko specijalizovane, odbranjive modele na otvorenoj osnovi – kvalitete koje "crna kutija", bez obzira na cenu, ne može da ponudi.

Velike zapadne kompanije već usvajaju kineske AI modele

Ova agresivna cenovna strategija nije samo teorijska; ona već ubeđuje velike zapadne kompanije da promene stranu. Najsnažnija potvrda kvaliteta i konkurentnosti kineskih AI modela dolazi direktno sa tržišta. Jedan od najupečatljivijih primera je izjava generalnog direktora kompanije Airbnb, Briana Chesky-ja, koji je otkrio da je njegova kompanija odabrala Alibabin Qwen open-source model umesto OpenAI-jevog ChatGPT-a.

Ova odluka nije marginalna; ona predstavlja validaciju u stvarnom svetu od strane globalnog tehnološkog lidera, pokazujući da kineski modeli nisu samo jeftiniji, već i dovoljno dobri da zamene najpoznatije američke alternative. Uz to, važno je napomenuti da je Meta Platforms, kompanija koja je dugo bila glavni zagovornik i lider u open-source AI pokretu, sada pretečena od strane kineskih konkurenata, što dodatno potvrđuje promenu u globalnoj ravnoteži snaga.

Zaključak: Nova era globalne AI konkurencije

Era neosporne američke dominacije u open-source AI svetu je završena. Pojavio se novi multipolarni poredak u kojem Kina preuzima odlučujuće vođstvo, vođena masovnim usvajanjem od strane programera i disruptivnom ekonomijom. Takmičenje je postalo daleko suptilnije od jednostavne priče "SAD protiv Kine" i sada obuhvata različite strategije – od borbe za obim i cenu do fokusa na transparentnost i inovaciju.

Dok se bitka za AI prevlast premešta sa zatvorenih sistema na globalni open-source ekosistem, postavlja se ključno pitanje: da li je konačni pobednik zemlja sa najmoćnijim modelom, ili ona koja osvoji kreativnost svetskih programera?

#Kina #DeepSeek